Hukuk Genel Kurulu'nun 2023/390 E., 2024/282 K. sayılı kararı

T.C.

Yargıtay

Hukuk Genel Kurulu

2023/390 E., 2024/282 K.

"İçtihat Metni"

MAHKEMESİ : Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi

SAYISI : 2022/1858 E., 2022/1014 K.

KARAR : Davanın esastan reddine

ÖZEL DAİRE KARARI : Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 13.06.2022 tarihli ve

2021/4673 Esas, 2022/4758 Karar sayılı BOZMA kararı

Taraflar arasındaki tapu iptali ve tescil davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine İlk Derece Mahkemesince verilen istinaf talebinin reddine dair karara karşı davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuş, Bölge Adliye Mahkemesince ek karara yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bu karara karşı davalı vekilinin temyiz başvurusunun da Bölge Adliye Mahkemesinin 27.01.2020 tarihli ek kararı ile reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesinin ek kararının davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 1. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda ek karar kaldırılarak Bölge Adliye Mahkemesi kararı bozulmuş, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.

Direnme kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan gündem ve dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili; Devrek ilçesi, Mahmutoğlu köyü, 139 ada 70 parsel sayılı taşınmazın müvekkillerinin babası ...tarafından 1958 yılında köy senedi ile satın alındığını, 2009 yılında yapılan kadastro çalışmaları sırasında 70 parsel sayılı taşınmazın içinde bulunması gereken bir kısım yerin 69 parsel sayılı taşınmazın devamı gibi gösterilmek sureti ile davalı adına yolsuz olarak tescil edildiğini ileri sürerek 69 parseldeki yolsuz tescilin düzeltilerek ilgili taşınmazın müvekkilleri adına tesciline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP

Davalı vekili; 139 ada 70 parsel sayılı taşınmazın tapuda ...adına kayıtlı olduğunu, davanın öncelikle hukuki yarar ve taraf sıfatı yokluğundan reddi gerektiğini, ayrıca dava konusu taşınmaz hakkında açılan kadastro tespitine itiraz davasında verilen kararın eldeki dava açısından kesin hüküm oluşturduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

1. İlk Derece Mahkemesinin 13.03.2019 tarihli ve 2018/163 Esas, 2019/123 Karar sayılı kararıyla; dava konusu edilen bölümün davacılar tarafından kullanıldığı, davacılar lehine zilyetlik koşullarının oluştuğu gerekçesiyle davanın kabulü ile 139 ada 69 parselin 23.11.2018 tarihli fen bilirkişi raporuna ekli krokide (A) harfi ile gösterilen 102,67 metrekarelik kısmın tapu kaydının iptali ile aynı adanın son parsel numarası verilmek üzere davacılar adına hükümde gösterilen paylar ile tapuya kayıt ve tesciline, davanın değeri itibarıyla kesin olmak üzere karar verilmiştir.

2. İlk Derece Mahkemesi kararının davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine İlk Derece Mahkemesince verilen 23.05.2019 tarihli ek karar ile istinaf talebinin miktar itibarıyla reddine karar verilmiştir.

V. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen ek kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. Gerekçe ve Sonuç

1. Bölge Adliye Mahkemesinin 28.10.2019 tarihli ve 2019/1106 Esas, 2019/965 Karar sayılı kararı ile; 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 341 inci maddesinin ikinci fıkrasında menkul, gayrimenkul veya davanın gayrimenkulün aynına ilişkin olup olmadığı gibi bir ayırıma gidilmeksizin "malvarlığı davaları" olarak düzenleme getirildiği dikkate alındığında İlk Derece Mahkemesi tarafından kararın kesin olduğu gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun reddine karar verilmiş olmasının yerinde olduğu, bu durumda İlk Derece Mahkemesinin verdiği 13.03.2019 tarihli kararın kesin olması sebebiyle istinaf başvurusunun reddini içeren 23.05.2019 tarihli ek kararın da usul ve yasaya uygun olduğu, ek karar kaldırılmadan asıl karar incelenemeyeceğinden ek karara yönelen davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

2. Bölge Adliye Mahkemesi kararının davalı vekili tarafından temyizi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince verilen 27.01.2020 tarihli ek karar ile istinaf dilekçesinin kesin olarak reddine karar verilmiş olması nedeniyle davalı vekilinin temyiz isteminin reddine karar verilmiştir.

V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ

A. Bozma Kararı

1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına ve 27.01.2020 tarihli ek kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; "...Bahsi geçen 7251 sayılı Kanun’un 53. maddesi ile 3402 sayılı Kanun’a eklenen Ek 6. maddesinin gerekçesinde de açıkça belirlendiği üzere, bu madde ile mevzu davaların mülkiyet hakkına doğrudan tesirinden ötürü ehemmiyeti gereği miktar ve değerine bakılmaksızın kanun yolu incelemesine tabi tutulması suretiyle etkin denetim mekanizması oluşturulması amaçlanmıştır.

...Anayasa ve AİHS ile güvence altına alınan adil yargılama hakkı kapsamında mahkeme kararlarına karşı kanun yolu başvurusunda bulunma hakkı, hukuki belirlilik ilkesi, etkin denetim mekanizmasının oluşturulması gayesi ve 7251 sayılı Kanun’un 53. maddesi ile 3402 sayılı Kanun’a eklenen Ek 6. maddesinin düzenleme amacı bir arada değerlendirildiğinde, tereddüte yol açan usul hükümlerinin aşırı şekilci olarak uygulanması neticesinde yasal denetim yollarının kullanımı önemli ölçüde etkileneceğinden, kanun yolu başvuru aşamalarının süren usul işlemlerinden olduğu, hükmün kesinleşinceye kadar geçirdiği derecatın bir bütünü oluşturduğu hususları da göz önüne alındığında, 3402 sayılı Yasa’nın Ek 6. maddesinin henüz kanun yolu aşamasında olan dava dosyalarına, yürürlük tarihinden bağımsız olarak sirayet edeceği hususunun tereddütsüz olduğu anlaşılmaktadır.

...Somut olayda, Bölge Adliye Mahkemesince dava değerinin kesinlik sınırı altında olduğu ve kesin karara karşı istinaf talebinde bulunulamayacağı gerekçesiyle istinaf talebinin reddine karar verilmiş olması yukarıda değinilen yasal düzenlemeye aykırıdır.

... Şu halde, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken dava değeri nedeniyle istinaf talebinin reddine karar verilmesi hatalı olduğu gibi davalı vekilinin istinaf talebinin reddine dair karara yönelik temyiz talebinin 27/01/2020 tarihli ek karar ile reddine karar verilmesinde de isabet bulunmamaktadır..." gerekçesiyle davalı vekilinin temyiz itirazının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesinin 27.01.2020 tarihli ek kararının kaldırılmasına ve istinaf talebinin reddine dair kararının bozulmasına, aynı Kanun'un 373 üncü maddesi uyarınca istinaf incelemesi yapılması için dosyanın Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.

B. Bölge Adliye Mahkemesince Verilen Direnme Kararı

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; önceki karar gerekçesinin yanında, 3402 sayılı Kadastro Kanunu’na 22.07.2020 tarihli 7251 sayılı Kanunla eklenen Ek 6 ncı maddenin 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe girdiği, bu madde ile 6100 sayılı Kanun'un 341/2 nci ve 362/1-a maddesinde düzenlenen kesinlik sınırına istisna getirildiği, 6100 sayılı Kanun'un 448 inci maddesi uyarınca tamamlanmış işlemleri etkilememek koşuluyla derhâl uygulama ilkesi geçerli olduğundan yapılan değişikliğin derdest davalara uygulanabileceği ancak verildiği anda kesin nitelikteki kararlara karşı kanun yoluna başvurulmasının davayı derdest hâle getirmeyeceği, bu nedenle 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun (3402 sayılı Kanun) Ek 6 ncı maddesinin verildiği anda kesin nitelikteki kararlara uygulanma imkânının bulunmadığı, eldeki davada İlk Derece Mahkemesi kararının verildiği anda kesin nitelikte olduğu gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.

VI. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davalı vekili; davacının ıslah talebinin bulunmadığını, dava konusunun değiştirilmesinin mümkün olmadığını, davacıların hiçbir zaman zilyet olmadıklarını, kesin hüküm bulunduğunu, davacıların zilyetliklerinin 2009 yılından bu yana devam ettiğine dair beyanları dikkate alındığında on yıllık süre dolmadığından davanın usulden reddi gerektiğini belirterek direnme kararının bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

C. Uyuşmazlık

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; dava değerinin 2.000,00 TL olarak gösterildiği, yargılama sırasında davaya konu edilen taşınmaz değerinin 2.662,14 TL olarak belirlendiği kadastro öncesi hukuki nedene dayalı tapu iptali ve tescil talebine ilişkin eldeki davada, Bölge Adliye Mahkemesince temyiz talebinin 6100 sayılı Kanun’un 346 ve 366 ncı maddeleri kapsamında ek kararla reddedilmesini müteakip 22.07.2020 tarihli ve 7251 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesi ile 3402 sayılı Kanun’a eklenen Ek Madde 6 hükmünün yürürlüğe girmiş olması karşısında, anılan hükmün somut olayda uygulanıp uygulanamayacağı, buradan varılacak sonuca göre İlk Derece Mahkemesince verilen kararın miktar itibarıyla kesin hüküm nitelikte olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.

D. Gerekçe

1. İlgili Hukuk

1. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının (Anayasa) 13 ve 36 ncı maddeleri.

2. 6100 sayılı Kanun'un 341 ve 448 inci maddeleri ile Ek madde 1 hükmü.

3. 7251 sayılı Kanun'un 53 üncü maddesi.

4. 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmü.

2. Değerlendirme

1. Uyuşmazlığın çözümü için öncelikle konuya ilişkin yasal düzenlemeler ile hukuki kavram ve kurumların ortaya konulmasında yarar bulunmaktadır.

2. Anayasanın “Hak arama hürriyeti” başlıklı 36 ncı maddesinin birinci fıkrasında herkesin, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiş olup anılan maddede düzenlenen hak arama özgürlüğü, yargılama usulüne ilişkin güvencelerle hakkaniyete uygun yargılama yapılmasını hedefleyen ve demokratik toplumda vazgeçilmez nitelikte olan adil yargılanma hakkını da kapsayan geniş bir içeriğe sahiptir.

3. Hak arama, kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkı ve insan onuru kavramıyla yakından ilgilidir. Bu nedenle demokratik hukuk düzenlerinde hakların korunmasını ve hak ihlallerinin giderilmesini temin edebilecek hukuki yollar öngörülmüştür. Nitekim Anayasa Mahkemesi (AYM) de kararlarında hak arama özgürlüğünün hukuk devletinin başlıca ölçütü ve demokrasinin vazgeçilmez koşullarından biri olduğunu ifade etmiştir (AYM, 19.09.1991 tarihli ve 1991/2 Esas, 1991/30 Karar; 25.11.2015 tarihli ve 2014/86 Esas, 2015/109 Karar; 01.10.2020 tarihli ve 2020/21 Esas, 2020/53 Karar sayılı kararları). Bu doğrultuda Anayasa’nın 40 ıncı maddesinde hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkesin yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.

4. Anayasanın 36 ncı maddesinde güvence altına alınan yargı mercileri önünde hak arama özgürlüğü, hakların korunmasını amaç edinen vazgeçilmez meşru yöntemlerin başında gelmektedir. Anayasadaki temel hakların korunmasında önemli bir teminat olan yargısal hak arama yolu, hakların korunmasında en etkili ve güvenceli yoldur. Hak arama özgürlüğünün kapsamının belirlenmesinde adalet ve hukuk devleti gibi temel anayasal ilkelerin de gözönünde bulundurulması gerekir. Bu doğrultuda hak arama özgürlüğünün amacının hak ihlalinin önlenerek kişiye hakkının teslim ve adaletin tesis edilmesi olduğu söylenebilir. Anayasanın 36 ncı maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkı, kanunun açıkça hatalı veya keyfi uygulanmasına ilişkin istisnalar dışında yargılama sonucunda verilen hükmün adil olup olmadığı veya hukuki açıdan isabetli olup olmadığı hususlarını içermemektedir. Bu itibarla adil yargılanma hakkının davanın taraflarına sağladığı tüm usul güvencelerine uyulmuş olsa bile yargılama sonucunda verilen hükmün hatalı olması mümkündür. Diğer bir ifadeyle adil yargılanma hakkının güvencelerine riayet edilmiş olsa da hâkimin gerek maddi vakıaların değerlendirilmesinde gerekse hukuk kurallarının uygulanmasında yanılgıya düşmesi ve buna bağlı olarak hukuka aykırı hüküm vermesi söz konusu olabilmektedir. Böyle kararlara ilgililerin veya toplumun katlanmasını istemek adalete olan güveni sarsar ve hukuk devletini zedeler. Bu nedenle hak arama özgürlüğünden yararlanılabilmesi bakımından adil ve isabetli olmadığı düşünülen bir hükmün başka bir yargı mercii tarafından denetlenmesi bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Anayasa açısından bu gereklilik, özel olarak düzenlenen hak arama özgürlüğünün kapsamı ve mahiyetinden kaynaklanmaktadır (AYM, 27.12.2018 tarihli ve 2018/71 Esas, 2018/118 Karar sayılı kararı).

5. Anayasanın 154 ve 155 inci maddelerinin de mahkeme kararlarının kural olarak denetlenmesi gerektiği düşüncesiyle düzenlendiği anlaşılmaktadır. Anayasa’nın 36, 154 ve 155 inci maddeleri birlikte değerlendirildiğinde Anayasa’nın mahkemelerce verilen hükmün bir başka yargı mercii tarafından denetlenmesini talep etme hakkını yargılamanın konusuna göre herhangi bir kısıtlamaya tâbi olmaksızın Anayasanın 36 ncı maddesinde düzenlenen hak arama özgürlüğü kapsamında güvenceye kavuşturduğu görülmektedir. Dolayısıyla hükmün denetlenmesini talep etme hakkı, konusu bir suç isnadına dayanan ya da medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin olan tüm yargılamalar için geçerlidir.

6. Anayasanın 36 ncı maddesinde düzenlenen hak arama özgürlüğü kapsamındaki hükmün denetlenmesini talep etme hakkı, kişinin aleyhine verilen bir hükmün başka bir yargı mercii tarafından gözden geçirilmesini ve denetlenmesini isteyebilmesini teminat altına almaktadır. Bununla birlikte hükmün denetlenmesini talep etme hakkının tabiatı itibarıyla devletin kanuni düzenleme yapmasını gerektirdiği açıktır. Kişilerin ne şekilde bu haktan yararlanacakları ve bu hakkın temini bakımından nasıl bir sistemin kurulacağı hususunda kanun koyucunun geniş takdir yetkisi bulunmaktadır.

7. Hükmün denetlenmesini talep etme hakkına ilişkin kanuni düzenlemelerde bu denetimin sadece hukuk kurallarının doğru uygulanıp uygulanmadığı hususuyla mı sınırlı olacağı yoksa bunun yanında maddi olguların değerlendirilmesini de mi kapsayacağı hususu kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Bu bağlamda mahkeme hükmünün denetiminin maddi olguların değerlendirilmesini de kapsaması gerektiğine dair bir anayasal zorunluluk bulunmamaktadır. Denetimi yapacak yargı merciinin hukuk kurallarının doğru uygulanıp uygulanmadığına yönelik bir denetim yapma yetkisi ile donatılması, hükmün denetlenmesini talep etme hakkının sağlanmasına ilişkin anayasal yükümlülüğün yerine getirilmesi bakımından yeterli görülebilir.

8. Bunun yanında hükmün denetlenmesini talep etme hakkının niteliği dikkate alındığında bu hakkın mutlak bir hak olarak kabulü mümkün değildir. Dolayısıyla bu hak kanun koyucu tarafından bazı sınırlamalara tâbi tutulabilir. Ancak bu sınırlandırmaların Anayasanın 13 üncü maddesinde öngörülen ölçütlere uygun olarak yapılması gerekir. Nitekim aynı esaslar Anayasa Mahkemesinin 24.02.2022 tarihli ve 2021/34 Esas, 2022/21 Karar sayılı kararında da benimsenmiştir.

9. Adil yargılanma hakkı çerçevesinde adli yargı sistemi içerisinde görülen hukuk davalarında hükmün denetlenmesini talep hakkının kullanımına dair düzenleme, 6100 sayılı Kanun'da mevcut olup anılan hükümlerde hukuk davalarında kanun yollarına başvuru hakkının hangi koşul ve şekillerde kullanılacağı, bu hakkın temininde nasıl bir yol izleneceği ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

10. Adli yargıda ilk derece mahkemelerinin nihai kararlarına karşı kural olarak istinaf yolu öngörülmüştür. 6100 sayılı Kanun’un 341 inci maddesinde istinaf yoluna başvurulabilen kararlar düzenlenmiştir. Anılan maddenin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararların kesin olduğu öngörülmüştür. Kuralda belirtilen parasal sınır, anılan Kanun’un ek 1 inci maddesinin birinci fıkrası gereğince her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır. Buna göre uyuşmazlık konusu hakkında İlk Derece Mahkemesince kararın verildiği 2019 yılı itibarıyla bu sınır 4.400,00 TL olup 2019 yılı için bu miktarın altındaki değerde olan mal varlığına ilişkin davalarda verilen kararlar kesin niteliktedir.

11. Öte yandan 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe giren 7251 sayılı Kanun'un 53 üncü maddesi ile 3402 sayılı Kanun'a eklenen Ek madde 6 hükmüne göre; kadastro mahkemesinin veya otuz günlük askı ilan süresinden sonra, kadastro öncesi nedene dayalı olarak açılan davalarda genel mahkemelerin verdiği kararlar ile orman kadastrosuna ilişkin davalarda bu mahkemelerce verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın 6100 sayılı Kanun hükümlerine göre istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir.

12. Anılan maddenin gerekçesinde; kadastro mahkemelerinin veya otuz günlük askı ilan süresinden sonra, kadastro öncesi nedene dayalı olarak açılan davalarda genel mahkemelerin verdiği kararlar ile orman kadastrosuna ilişkin davalarda bu mahkemelerce verilen kararların miktar veya değerine göre istinaf veya temyiz kanun yoluna tâbi olup olmadığıyla ilgili uygulamada tereddütlerin bulunduğu belirtilerek bu tereddütlerin giderilmesi amacıyla bu davalarda verilen kararların miktar veya değeri dikkate alınmaksızın istinaf veya temyiz incelemesine açık olduğunun hükme bağlandığı belirtilmiştir.

13. Gerçekten 6100 sayılı Kanun'un 341 inci maddesi, mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'ndan (1086 sayılı Kanun) farklı olarak tüm malvarlığı davalarında istinaf sınırı olarak belirli bir miktarı öngörmüş olup bu hususta hukuk davaları arasında herhangi bir ayrım yapmamış, hükmün kadastro işlemlerinden doğan davalarda ne şekilde uygulanacağı konusunda açık bir hüküm ihdas etmemiştir. Hükümdeki bu belirsizlik, 6100 sayılı Kanun'un yürürlüğü sonrasında uygulamada kadastro işlemlerinden doğan davalarda bir takım tereddütlere sebebiyet vermiş, ilk derece mahkemeleri bakımından 6100 sayılı Kanun'da belirtilen kesinlik sınırının altındaki kararlara karşı kanun yolunun açık olup olmadığı hususunda 7251 sayılı Kanun ile yapılan değişikliğe kadar yorum farklılıkları ortaya çıkmıştır. Kadastro işlemleri sonucu ortaya çıkan uyuşmazlıklardan doğan davaların bünyesinde barındırdığı bir kısım özellikler, bu yorum farklılıklarının oluşumunda önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

14. Gelinen aşamada; 6100 sayılı Kanun'un 341 inci maddesinin uygulanması sırasında ortaya çıkan tereddütlere vaki etkisi sebebiyle, 3402 sayılı Kanun çerçevesinde kadastro faaliyetinin niteliği ile aynı Kanun'dan kaynaklanan davaların bünyesinde barındırdığı bir kısım özelliklerin üzerinde durulmasında yarar bulunmaktadır.

15. Kadastro faaliyeti ile amaçlanan, taşınmaz malların sınırlarının ve hukuki durumlarının belirlenerek tapu sicilinin oluşturulmasıdır. Nitekim 3402 sayılı Kanun'un 1 inci maddesinde bu amaç “Bu Kanunun amacı, ülke koordinat sistemine göre memleketin kadastral veya topoğrafik kadastral haritasına dayalı olarak taşınmaz malların sınırlarını arazi ve harita üzerinde belirterek hukuki durumlarını tespit etmek suretiyle 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun öngördüğü tapu sicilini kurmak, mekansâl bilgi sisteminin alt yapısını oluşturmaktır" şeklinde ifade edilmiştir. Bu kapsamda kadastro faaliyetleri ile gerçek hak durumuna uygun şekilde yapılacak tespitlerle taşınmazların hukuki ve fiili durumlarının açık bir biçimde belirlenmesi öngörülmüştür.

16. Tapu sicili, taşınmazlar üzerindeki mevcut hakları göstermek, bunların tesis ve devirlerini sağlamak için tutulan resmî bir sicildir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (4721 sayılı Kanun) 997 ve devamı maddelerinde düzenlenen tapu sicili, ana ve yardımcı sicillerden oluşan ve çeşitli defter ile belgeleri kapsayan bir bütündür. Zira, tapu sicilinin en önemli unsuru tapu kütüğü olmakla birlikte tek başına kütük kaydının bir taşınmazın geometrik ve hukuki durumunu göstermeye yeterli olduğu söylenemez. Bu anlamda devletin yetkili kıldığı memurlar tarafından tutulan defter, belge ve planlar; taşınmazın malikini, taşınmazı takyit eden sınırlı ayni hakları, konumunu, yüzölçümünü, miktarını, türünü ve şeklini, yine varsa taşınmazla ilgili bazı şahsi haklar ile devir ve temlik hakkı üzerindeki kısıtlamaları da gösterir.

17. Kural olarak taşınmazlar üzerindeki ayni haklar tescille kazanılır (4721 sayılı Kanun md. 705/1). Tescil, tapu kütüğünde ayni hakka ilişkin kaydı ifade eden teknik bir terimdir. Tapu sicilinin taşınmazlar üzerindeki ayni hakları gösterebilmesi için öncelikle taşınmazın tapu siciline kaydı gerekmektedir. Çünkü 4721 sayılı Kanun'un 1000/1 inci maddesinde, her taşınmaza kütükte bir sayfa açılacağı belirtilerek tapu sicilinin oluşturulmasında "ayni sistem" adı verilen sistem kabul edilmiştir. Bu sistemi kadastrosu yapılmamış yerlerde uygulama imkânı bulunmadığından ülke topraklarının kadastrosunun sağlıklı bir şekilde yapılması, tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların çap kaydının oluşturularak tapulanması yüksek seviyede önem arz eden bir husustur.

18. Bu çerçevede kadastro işlemlerinin sağlıklı olarak tamamlanması ve bu işlerden doğan uyuşmazlıkların gerçek durumu gösterir tapu sicili oluşturma gayesine uygun şekilde çözülmesi de "ayni sistemin" doğru ve yararlı bir şekilde faaliyet göstermesi için zorunludur. Belirlenen bu amaç kapsamında kadastro işlemlerinden doğan ve 3402 sayılı Kanun'un uygulama alanı bulduğu uyuşmazlıklar ile ilgili yapılacak yargılamalarda 3402 sayılı Kanun'da belirtilen amaç göz önüne alınmalıdır. Nitekim bu amaç çerçevesinde kadastro işlemleriyle ilgili davalarda hakim, taraflarca getirilme ilkesinin uygulandığı davalara bakan hakimlerden farklı olarak bir kısım yetkilere sahiptir. Kadastro işlemlerinden kaynaklanan davalarda hukuk davalarına egemen genel ilkelerden ve usul kurallarında da bir kısım ayrılmalar ve belirli koşullarda yargılamalarda resen araştırma ilkesinin geçerli olduğu durumlar gözlenmektedir. Kadastro mahkemesinde görülen davalarda belirli koşullarda resen araştırma yetkisinin geçerli olması, şüphesiz 3402 sayılı Kanun'un gerçeğe uygun tapu sicili oluşturulması şeklinde ifade edilebilen amacına uygundur.

19. Kadastro işlemleri ile bu işlemlerden doğan davaların yargılaması sırasında uygulanacak kuralların kendine özgü nitelikleri nazara alındığında, ülke toprakları üzerinde gerçekleştirilecek kadastro çalışmaları ile hem taşınmazların sınırlarının tayini hem de bu taşınmazlar üzerindeki hakların doğru bir şekilde tespiti sonrasında tapu sicilinin oluşturulmasında, hak sahibi şahıslar yanında bir ölçüde kamu yararının da mevcut olduğu söylenebilir. Zira 3402 sayılı Kanun'un genel sistematiği içerisinde kadastro çalışmalarının sağlıklı ilerlemesi ve tapu sicilinin gerçeğe uygun olarak tutulması için kadastro komisyonlarına ve mahkemeye tanınan yetkiler ile belirli durumlarla alakalı olarak yargılamalarda resen araştırma ilkesinin uygulanacağının düzenlenmesi, tapu sicilinin doğru tutulmasındaki kamu yararının göz önüne alındığını göstermek bakımından önemlidir.

20. Kadastro işlemlerinden doğan davaların belirtilen özellikleri ışığında; kadastro işlemleri sırasında, işleme konu taşınmaz üzerindeki hakkın ihlâl edildiği iddiasıyla açılan davalarda, verilen kararın doğru olmadığına dair iddiasıyla denetlenmesini talep etme hakkı, Anayasa'nın 36 ncı maddesi kapsamında devreye girer. Aynı zamanda kadastro davalarının hizmet ettiği kamusal yarar göz önüne alındığında; kadastro işlemleri sebebiyle açılan davalarda verilen kararların üst mahkemelerce denetlenmesi, kadastro işlemlerinin sağlıklı olarak tamamlanıp gerçeğe uygun tapu sicilinin oluşumu yönünden gerekli ve yararlıdır.

21. Ayrıca kadastro işlemlerinden doğan davalarda uyuşmazlık, taşınmazın değerinden ziyade taşınmaz üzerindeki hakların ve bu hakların sınırlarının tespiti ile tapu sicilinin gerçek duruma uygun olarak oluşturulmasıyla ilgilidir. Anılan yönüyle bu tür davalar; uyuşmazlık konusunu belirli bir değer yahut miktar olarak esas alan diğer dava türlerinden ayrılmakla dava konusu taşınmazın değerine dair tartışmalar, yargılama sırasında 3402 sayılı Kanun'un sistematiği gereği geri planda yer almaktadır.

22. Bunun yanında bu tür davalarda 3402 sayılı Kanun'un 36/2 nci maddesi gereğince dava harcı, yargılama giderlerinin tespit ve hesaplanmasında ilgili taşınmaz mala ait son beyan dönemi emlak vergisi değerinin esas alınacağı düzenlenmiştir. Aynı maddenin altıncı fıkrası gereğince kadastrosu yapılan yerlerde, emlak vergisi değeri belli olmayan taşınmaz mallara, kadastro ve dava harcı ile yargılama giderlerine esas olmak üzere kadostro komisyonunca kıymet takdir edileceği ifade edilmiştir. Ancak bu hükümler, hakimin dava konusu taşınmazın değerini serbestçe takdir etme kuralının varlığı karşısında yol gösterici bir mahiyet arz etmekle birlikte belirlenen bu değerlerin mevcut ekonomik koşullarda her zaman gerçeği yansıtmayacağı kabul edilmelidir.

23. Bu nedenle kadastro işlemlerinden doğan davalara konu taşınmazın değeri esas alınarak verilen kararların miktar itibarıyla kesinliğinin tayini, hakkaniyete uygun olmayan neticelerin ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir. Bu itibarla; 7251 sayılı Kanun'un 53 üncü maddesi ile yapılan değişiklik öncesinde kadastro işlemlerinden doğan davalar ile ilgili olarak 6100 sayılı Kanun'un 341/2 nci maddesinde yer alan istinaf sınırı uygulamasında yorum farklılıklarına dayalı bir kısım tereddütler hasıl olmuş ve bu durumun açıklığa kavuşturulması amacıyla 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmü ihdas edilmiştir.

24. Her ne kadar 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmünün geçmişe etkisi hakkında bir düzenleme bulunmasa da; hükmün gerekçesinden anlaşılacağı üzere madde hükmünde belirtilen davalar yönünden kanun yolu incelemesine dair uygulamada ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesi amacının, hükmün zaman bakımından uygulanması sırasında göz önüne alınmasını gerektirmektedir.

25. Bu anlamda adil yargılanma hakkı kapsamında kanun yoluna başvurma hakkının sınırlandırılmasına ilişkin düzenlemelerde Anayasanın 13 üncü maddesi gereğince ölçülük ve sınırlama sebeplerine uygunluk mevcut olmalıdır. Zira hükmün denetlenmesini talep etme hakkını sınırlamaya yönelik bir kanuni düzenlemenin şeklen var olması yeterli olmayıp yasal kuralların keyfiliğe izin vermeyecek şekilde belirli, ulaşılabilir ve öngörülebilir düzenlemeler niteliğinde olması gerekir. Bu durum Anayasanın 2 nci maddesinde düzenlenen hukuk devletinin bir gereği olup sınırlamayı içeren kanunda bulunması anayasal anlamda gerekli olan tüm nitelikler aynı zamanda hukuki güvenliğin tesisi bakımından elzemdir.

26. Buradan hareketle, 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmünün, düzenlemede belirtilen davaların niteliği göz önüne alındığında yürürlük tarihinden önce derdest olan davalara da uygulanması mümkündür. Zira anılan düzenleme, bir usul kurumu olan kanun yollarına dair hükümler içerse de verilen kararların denetlenmesini talep hakkı, Anayasanın 36 ncı maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında maddede belirtilen davaların bünyelerinde barındırdığı özellikler sebebiyle verilen kararların denetlenmesi, kamu yararı bakımından da önem arz etmektedir. Bu kapsamda tereddüte yol açan usul kurallarının Anayasada güvence altına alınmış temel haklara, hukuki güvenlik ile hukuki belirlilik ilkelerine aykırı olacak surette aşırı şekilci olarak uygulanması hakkaniyete aykırı durumların ortaya çıkmasına sebebiyet vereceğinden 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmünün zaman bakımından uygulanmasında hem maddede belirtilen davaların nitelikleri hem de adil yargılanma hakkına dair sağlanan güvenceler gözden uzak tutulmamalıdır.

27. Yapılan açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; Bölge Adliye Mahkemesinin, İlk Derece Mahkemesi tarafından verilen istinaf talebinin reddine ilişkin ek karar hakkındaki davalı vekilinin istinaf başvurusunun reddine dair verilen kararında dayanak olarak dava konusu taşınmazın değerinin esas alındığı ve İlk Derece Mahkemesi kararının kesin olduğunun belirtildiği anlaşılmaktadır.

28. Oysa ki yukarıda yapılan açıklamalar ile dava konusu taşınmazın fiziki ve hukuki durumunun tespit edilerek tapu siciline doğru bir şekilde kaydedilmesindeki kamu yararı dikkate alındığında, taşınmazın parasal değerinin herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Aksinin kabulü, doğru tespit edilip edilmediği denetlenmeyen ve davanın niteliği gereği taraflar arasında esas çekişme konusu olmayan taşınmaz değeri esas alınarak kararın kanun yolu vasıtasıyla denetlenmesini talep hakkı engellenmek suretiyle adil yargılanma hakkının ihlaline neden olur.

29. Davanın bünyesinde barındırdığı tüm bu özellikler nedeniyle verilen kararın denetlenmesini talep etme hakkının Anayasanın 36 ncı maddesi kapsamında güvence altına alınması, hukuki güvenlik, hukuki belirlilik ve hakkaniyet gereğidir. Nitekim 6100 sayılı Kanun'un 341/2 nci maddesindeki düzenleme ile alakalı kadastro işlemlerinden doğan davalarda kesinlik sınırının ne yönden belirleneceğinin açık bir biçimde belirlenmemiş olması sonucu ortaya çıkan birtakım tereddütler, 7251 sayılı Kanun'un 53 üncü maddesi ile 3402 sayılı Kanun'a eklenen Ek madde 6 hükmü ile ortadan kaldırılmıştır. Bu anlamda 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmü, geçmiş dönemdeki farklı yorumları nihayete erdirip miktar itibarıyla kesinlik sınırının kadastro işlemlerinden kaynaklanan davalarda uygulanmayacağını açık bir biçimde düzenlemiştir.

30. Bu itibarla 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmünün, davanın bünyesindeki kendine has özellikleri ile verilecek kararın etki edeceği kamusal menfaat ve hükmün amacı göz önüne alındığında, adil yargılanma hakkının ve hukuki güvenliğin tesisi için somut olayda uygulanması, maddenin ihdas amacı ile hakkaniyet gereğidir. Dolayısıyla İlk Derece Mahkemesince verilen kararın, temyiz kanun yolu aşamasında yürürlüğe giren 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmü karşısında miktar itibarıyla kesin olduğu söylenemeyeceğinden bu karara karşı istinaf kanun yolu açıktır.

31. Hukuk Genel Kurulundaki görüşmeler sırasında; 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 hükmünün geçmişe etkili olarak düzenlenmediği, bu sebeple somut olayda uygulanamayacağı, 6100 sayılı Kanun'un 448 inci maddesi kapsamında İlk Derece Mahkemesince kararın verilmesi ile usul işleminin tamamlandığı, kararın verildiği tarihte miktar itibarıyla kesin olduğu, dolayısıyla İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf kanun yoluna başvurulamayacağı, temyiz sınırı bakımından taşınmazlarla ilgili bir ayrımın mevcut olmadığı, kesin olan bir kararın doğuracağı usuli kazanılmış hakkın nazara alınması gerektiği, kanun koyucu tarafından tanınmayan kanun yoluna başvuru hakkının yargı kararlarıyla tanınamayacağı, bu nedenlerle direnme kararının onanması gerektiği ileri sürülmüş ise de bu görüş, Kurul çoğunluğunca benimsenmemiştir.

32. Hâl böyle olunca; Bölge Adliye Mahkemesince önceki kararda direnilmesi doğru olmadığından, hükmün Özel Daire bozma kararında belirtilen nedenlerle bozulması gerekmiştir.

VII. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi gereğince BOZULMASINA,

İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,

Dosyanın 6100 sayılı Kanun’un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

22.05.2024 tarihinde yapılan ikinci görüşmede oy çokluğuyla kesin olarak karar verildi.

"K A R Ş I O Y"

Dava, kadastro öncesi hukuki nedene dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.

Uyuşmazlığa konu İlk Derece Mahkemesi kararının verildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 341 inci maddesinin 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (7251 sayılı Kanun) ile yapılan değişiklik öncesindeki hâline göre miktar veya değeri bin beş yüz Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesin olduğu belirtilmiştir.

Öte yandan 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe giren 22.07.2020 tarihli ve 7251 sayılı Kanun’un 34 üncü maddesi ile yapılan değişiklik sonrası 6100 sayılı Kanun’un 341 inci madde hükmü, bugünkü şeklini almış olup buna göre miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. İstinaf sınırına ilişkin bu miktar, 6100 sayılı Kanun’un Ek madde 1 hükmü kapsamında uyuşmazlığa konu İlk Derece Mahkemesi kararının verildiği 2019 yılı itibarıyla 4.400,00 TL olarak belirlenmiştir.

Yine 7251 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesi ile 3402 sayılı Kadastro Kanunu’na (3402 sayılı Kanun) eklenen Ek madde 6 hükmü gereğince; kadastro mahkemesinin veya otuz günlük askı ilan süresinden sonra, kadastro öncesi nedene dayalı olarak açılan davalarda genel mahkemelerin verdiği kararlar ile orman kadastrosuna ilişkin davalarda bu mahkemelerce verilen kararlara karşı miktar veya değere bakılmaksızın 12.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Kanun hükümlerine göre istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir.

3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmü, içeriği ve niteliği itibarıyla usul hukukuna ilişkin bir kuralı düzenleme altına almaktadır. Her ne kadar 3402 sayılı Kanun’da yapılan bu değişikliğe ilişkin kanun gerekçesinde uygulamadaki tereddütlerin giderilmesinin amaçlandığı ve maddede sayılan davalarda verilen kararların miktar ve değerine bakılmaksızın istinaf ve temyiz kanun yolu incelemesine tâbi olduğu belirtilmiş ise de; hem madde hükmü hem de madde gerekçesinde düzenlemenin yürürlüğü ile ilgili herhangi bir açıklamaya yer verilmemiştir.

Buradan hareketle 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmü, yürürlüğe girmiş olduğu tarih itibarıyla tamamlanmış işlemlere uygulanmamak kaydıyla düzenlemede belirtilen davalara derhâl uygulanacaktır. Zira usul hukuku alanında geçerli temel ilke, yargılamaya ilişkin usul hükümlerinin derhâl yürürlüğe girmesidir. Bu ilkenin benimsenmesinin nedeni ise bu kanun hükümlerinin kamu düzeni ile yakından ilgili olduğu, daima eskisinden daha iyi ve amaca en uygun olduğu fikri ile kanun koyucunun, fertlere ait olan hakların yeni usul hükümleri ile daha önce yürürlükte olan kanundan daha iyi ve daha adil bir şekilde korunacağına ilişkin inancıdır.

Usul kurallarının zaman bakımından uygulanmasında derhâl uygulanırlık kuralı ile birlikte dikkate alınması gereken bir husus da, yeni usul kuralı yürürlüğe girdiğinde ilgili usul işleminin tamamlanıp tamamlanmadığıdır. Hemen belirtilmelidir ki dava, dava dilekçesinin mahkemeye verilmesiyle başlayan ve bir kararla (veya hükümle) sonuçlanıncaya kadar devam eden çeşitli usul işlemlerinden ve aşamalarından oluşmaktadır. Yargılama sırasındaki her usul işlemi, ayrı ayrı ele alınıp değerlendirmeye tâbi tutulmalıdır.

Bir usul işlemi yargılama sırasında yapılmaya başlanıp tamamlandıktan sonra yeni bir usul kuralı yürürlüğe girerse söz konusu işlem geçerliliğini korur. Başka bir deyişle tamamlanmış usul işlemleri, yeni yürürlüğe giren usul hükmünden (veya kanunundan) etkilenmez. Buna karşın, bir usul işlemine başlanmamış veya başlanmış olup da henüz tamamlanmamış ise yeni usul hükmü (veya kanunu) hemen yürürlüğe gireceğinden etkilenir. Çünkü usule ilişkin kanunlar, aksine ilişkin bir düzenleme öngörülmediği takdirde genel olarak hemen etkili olup uygulanırlar.

Yapılan açıklama ve ilkelere uygun olarak 6100 sayılı Kanun’un “Zaman bakımından uygulanma” başlığını taşıyan 448/1 inci maddesi de “Bu Kanun hükümleri, tamamlanmış işlemleri etkilememek kaydıyla derhâl uygulanır” hükmünü içermektedir. Bu madde hükmüne göre kanunda aksine bir düzenleme getirilmediği takdirde yeni usul hükümlerinin tamamlanmış usul işlemlerine bir etkisi olmayacak, önceki kanuna veya hükümlere göre yapılmış ve tamamlanmış olan işlemler geçerliliğini koruyacaktır. Buna karşın, tamamlanmamış usul işlemleri yeni kanun hükümlerine göre yapılacaktır.

Dolayısıyla 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmü de, maddede belirtilen niteliği haiz davalarda tamamlanmış işlemleri etkilememek kaydıyla derhâl uygulanacaktır. Buradan hareketle 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmünün yürürlüğe girdiği tarihten önce, maddede belirlenen uyuşmazlık türleri hakkında verilen hükümler de karar tarihleri itibarıyla tamamlanmış bir usul işlemi niteliğini haiz olduklarından ve anılan Kanun’un Ek madde 6 hükmünün bir usul kuralı niteliği göz önüne alındığında; 6100 sayılı Kanun’un 448 inci maddesi gereğince bu kararlara 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmünün uygulanması mümkün değildir.

Bu sebeple 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmünün yürürlük tarihinden önce verilmiş olan ve madde hükmü kapsamındaki malvarlığına ilişkin davalar yönünden verilen kararlara yönelik olarak yapılacak olan istinaf ve temyiz kanun yolu incelemelerinde öncelikle 6100 sayılı Kanun’un 341 inci maddesi kapsamında miktar itibarıyla temyiz ve istinaf kanun yollarına ilişkin sınırların gözetilmesi ve belirlenen miktarlar altında kalan malvarlığına ilişkin uyuşmazlıklar bakımından verilen kararın miktar itibarıyla kesin hüküm niteliğinde olduklarının kabulü zorunludur.

Aksinin kabulü hâlinde verildiği tarih itibarıyla kesin olan ve davanın tarafları arasındaki uyuşmazlığı kesin olarak nihayete erdiren kesin hükmün sahip olduğu değişmezlik ve dokunulmazlık nitelikleri zedelenir. Zira kesin hükmün taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözümü ile hukuki durumlarının kati bir şekilde belirlenmesinde sahip olduğu nihai etki, aynı zamanda bir hukuk sisteminin olmazsa olmazı olan hukuki güvenlik ve hukuki öngörülebilirlik ilkelerinin gereğidir. Anılan ilkeler sebebiyle kesin hüküm, çözüme ulaştırdığı uyuşmazlığın kapsamı içerisindeki hususlarla ilgili olarak değişmezlik ve dokunulmazlık sıfatlarını bünyesinde barındırır. Bu nitelikleri sayesinde kesin hükmün kapsamındaki hususlar başka bir davanın inceleme konusu olamayacak şekilde muhafaza edilir.

Dolayısıyla düzenleme şekli itibarıyla geçmişe etkili olmayan bir başka deyişle bir geçiş hükmü içermeyen, 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmünün, yürürlüğe girmesinden önce verilen ve 6100 sayılı Kanun’un 341 inci maddesi gereği miktar itibarıyla kesin olan kararlara uygulanarak kesin hükmün değişmezlik ve dokunulmazlık vasıflarına verilecek zarar, aynı zamanda ve dolayısıyla hukuki güvenlik ve öngörülebilirlik ilkelerini de zedeleyecektir.

Yapılan bu açıklamalar ışığında somut uyuşmazlık incelendiğinde; 7251 sayılı Kanun ile 3402 sayılı Kanun’a eklenen Ek madde 6 hükmünün yürürlüğe girdiği 28.07.2020 tarihinden önce İlk Derece Mahkemesince 13.03.2019 tarihinde davanın kabulüne karar verildiği, bu karara karşı davalı vekilince yapılan istinaf başvurusu üzerine İlk Derece Mahkemesinin 23.05.2019 tarihli ek karar ile istinaf dilekçesinin reddine dair verilen karara karşı davalı vekilince istinaf başvurusunda bulunulduğu, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından 28.10.2019 tarihli karar ile istinaf dilekçesinin reddine yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine karar verildiği, Bölge Adliye Mahkemesince verilen bu karara karşı davalı vekilince gerçekleştirilen temyiz başvurusunun ise Bölge Adliye Mahkemesi tarafından 27.01.2020 tarihli ek karar ile reddine karar verildiği sabittir. Ayrıca işbu dava malvarlığına ilişkin olup istinaf başvurusunda bulunan davalı yönünden hüküm altına alınan malvarlığının değeri 2.662,14 TL’dir.

Bu itibarla İlk Derece Mahkemesince 13.03.2019 tarihinde tesis edilen hüküm tamamlanmış bir usul işlemi olup verildiği tarih itibarıyla 6100 sayılı Kanun’un 341 inci maddesi kapsamında miktar itibarıyla kesin hüküm niteliğini haizdir. Dolayısıyla ve 6100 sayılı Kanun’un 448 inci maddesi gereğince; 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe giren ve düzenlenme şekli itibarıyla geçmişe etkili olmayan 3402 sayılı Kanun’un Ek madde 6 hükmünün, 13.03.2019 tarihli İlk Derece Mahkemesince tesis edilen kesin hükmüne uygulanamayacağı açıktır. Bu sebeple uyuşmazlık konusu İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı miktar yönünden istinaf kanun yolu kapalıdır.

Tüm bu nedenlerle Bölge Adliye Mahkemesinin direnme kararının onanması gerektiği kanaatiyle direnme kararının Özel Dairenin bozma kararındaki nedenlerle bozulmasına dair Değerli Çoğunluk görüşüne katılamıyorum.

"K A R Ş I O Y"

Dava, kadastro tespitine itiraz davasıdır. Bölge Adliye Mahkemesince; dava değerinin 2.662,14 TL olarak gösterildiği, kararların kesin olması nedeniyle istinaf yoluna başvurulamayacağı gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun HMK'nın 341/2 ve 352 nci maddeleri gereğince reddine karar verilmiş davacı vekilinin bu karara yönelik temyiz talebi de yine dava değeri itibariyle kararın temyizi kabil olmadığı gerekçesiyle ek karar ile reddedilmiş, ek karar, davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Özel Dairece, Anayasa ve AİHS ile güvence altına alınan adil yargılama hakkı kapsamında mahkeme kararlarına karşı kanun yoluna başvuru hakkı, hukuki belirlilik ilkesi, etkin denetim mekanizmasının oluşturulması gayesi ve 7251 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesi ile 3402 sayılı Kanun’a eklenen Ek 6 ncı maddesinin düzenleme amacı bir arada değerlendirildiğinde, tereddüte yol açan usul hükümlerinin aşırı şekilci olarak uygulanması neticesinde yasal denetim yolları kullanımını önemli ölçüde etkileyeceğinden, kanun yolu başvuru aşamalarının süren usul işlemlerinden olduğu, hükmün kesinleşinceye kadar geçirdiği derecatın bir bütün oluşturduğu hususları da göz önüne alındığında, 3402 sayılı Yasa'nın Ek 6 ncı maddesinin henüz kanun yolu aşamasında olan dava dosyalarına, yürürlük tarihinden bağımsız olarak uygulanacağı belirtilerek istinaf isteminin miktardan ret kararının bozulmasına karar verilmişir.

İstinaf mahkemesince, verildiği anda kesin nitelikte olan kararlara karşı kanun yoluna başvurulmasının davayı derdest hâle getirmeyeceği, bu nedenle Kadastro Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinin verildiği anda kesin nitelikteki kararlara uygulanma imkânının bulunmadığı, belirtilerek eldeki davada ilk derece mahkemesi kararının verildiği tarih itibariyle kesin nitelikte olduğu gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.

Olayımızda uygulanması gereken 3402 sayılı Kanun'un Ek madde 6 “…kadastro öncesi nedene dayalı olarak açılan davalarda genel mahkemelerin verdiği kararlar …..miktar veya değerine bakılmaksızın Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulabilir.” şeklindedir. Söz konusu bu düzenleme 28.07.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu hüküm tipik “usul hukuku” hükmüdür. Dolayısıyla yürürlüğe girdiği tarihte tamamlanmamış derdest olan davalarda uygulanabilir.

Öte yandan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 427/2 nci maddesi, “miktar veya değeri bir milyar lirayı geçmeyen taşınır mal ve alacak davalarına ilişkin nihai kararlar kesindir.” hükmü, bölge adliye mahkemelerinin göreve başlama tarihi olan 20.07.2016 tarihine kadar, geçerlidir.

Anılan düzenlemeler karşısında çözümlenmesi gereken husus; bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçtiği 20.07.2016 tarihi ile Kadastro Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinin yürürlüğe girdiği 28.07.2020 tarihi arasında hüküm altına alınan ve miktar itibariyle verildiği anda yasa yolu kapalı olan uyuşmazlıklar açısından 3402 sayılı Yasa'nın Ek 6 ncı maddenin uygulanıp uygulanmayacağı, bir başka ifade ile verildiği anda kesin olan bu kararlara karşı temyiz yolunun mümkün olup olmadığı hususudur.

Bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçtiği tarihten sonra 1086 sayılı HUMK’nun 427/2 nci maddesinin uygulanmasının mümkün olmadığı, HMK’nın geçici 3 üncü maddesinin açık hükmüdür. HMK'nın temyiz sınırı için gayrimenkuller açısından bir ayrım yapmamıştır. 3402 sayılı Kanun'un Ek 6 ncı maddesinin yürürlük tarihi ile ilgili bir hüküm bulunmadığına göre, usul hükmü olan 3402 sayılı Yasa'nın Ek 6 ncı maddesi sadece yürürlüğe girdiği tarihte derdest davalara uygulanmalıdır.

Somut olayda kararın verildiği tarihte istinaf veya temyiz sınırının altında kalan kararların kesin olduğundan şüphe yoktur. Verildiği anda kesin olan hüküm bakımından artık yargılama bitmiştir. Yargılama süreci biten bir uyuşmazlık için istinaf ve temyiz incelemesi mümkün değildir. Kesinlik, yargılamanın devamına engel bir durumdur. Hüküm verildiği anda kesin olduğu için artık tamamlanmış bir usulü işlem söz konusudur. HMK'nın 448 inci maddesi gereğince Kadastro Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinin tamamlanmış işlemlere uygulanması mümkün değildir. Ayrıca kesin olan bir karar, lehine olan taraf açısından “usulü kazanılmış hak” doğuracağından ve usulü kazanılmış hak, kamu düzenini ve hukuki güvenliği ilgilendiren bir hukuki kurum olduğundan resen gözetilmesi gerekir. Öte yandan kanun koyucunun tanımadığı istinaf ve temyiz hakkının yargı kararıyla tanınmasının da mümkün olmadığı kanaatindeyim. Bu nedenlerle direnme hükmünün onanması gerekirken bozulmasına dair Sayın Çoğunluğun kararına muhalifim.

"K A R Ş I O Y"

Dava, kadastro öncesi sebebe dayalı asliye hukuk mahkemesinde açılmış tapu iptal-tescil davasıdır.

Sayın Çoğunluk ile aramızda oluşan uyuşmazlık, temyiz incelemesine konu kararın değer itibariyle verildiği anda kesin olup olmadığı, bir başka ifadeyle olağan yasa yolu incelemesinin mümkün olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.

Yasa yoluna ilişkin hükümler 6100 sayılı HMK'da düzenlendiğine göre aynı yasanın 448 inci maddesi “Zaman bakımından uygulanma” başlığıyla “Bu kanun hükümleri, tamamlanmış işlemleri etkilememek kaydıyla derhâl uygulanır.” demektedir.

Diğer yandan 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun Ek madde 6 ise “…kadastro öncesi nedene dayalı olarak açılan davalarda genel mahkemelerin verdiği kararlar …..miktar veya değerine bakılmaksızın 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulabilir.” şeklindedir. Söz konusu bu düzenleme 22.07.2020 tarihli 7251 sayılı Yasanın 53 üncü maddesi ile getirilmiştir. Yürürlük tarihi ise 28.07.2020 dir.

6100 sayılı HMK’nın geçici 3 üncü maddesi ise “ Bölge adliye mahkemelerinin …göreve başlama tarihine kadar, 1086 sayılı Kanunun temyize ilişkin yürürlükteki hükümlerinin uygulanmasına devam olunur…” şeklinde düzenlenmiştir.

1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 427/2 nci maddesi ise “miktar veya değeri birmilyar lirayı geçmeyen taşınır mal ve alacak davalarına ilişkin nihai kararlar kesindir.” Demek suretiyle gayrımenkullere ilişkin uyuşmazlıklarda değere bakılmaksızın temyiz yolunun açık olduğu belirtilmiştir.

HMK’nın “İstinaf yoluna başvurulabilen kararlar” başlıklı 341/2 nci maddesi ile “Miktar veya değeri 5.390,00 Türk Lirasını geçmeyen mal varlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir.” (değer karar tarihine göre güncellenmiştir.) şeklinde düzenleme yapılmıştır.

HMK’nın Temyiz edilemeyen kararlar başlıklı 362 nci maddesinin 1-a bendi ise “Miktar veya değeri kırk bin Türk Lirasını (bu tutar dahil) geçmeyen davalara ilişkin kararlar.” demek suretiyle temyiz sınırını belirlemiştir. Bu miktarın her yıl yeniden değerleme suretiyle arttırıldığı izahtan varestedir.

Bölge adliye mahkemeleri ise bilindiği üzere 20.07 2016 tarihinde faaliyete başlamıştır.

Bu yasal düzenlemeler karşısında çözümlenmesi gereken husus; Bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçtiği 20.07. 2016 ile Kadastro Yasasının Ek 6 ncı maddesinin yürürlüğe girdiği 28.07. 2020 tarihi arasında hüküm altına alınan ve miktar itibariyle verildiği anda yasa yolu kapalı olan uyuşmazlıklar açısından ek 6 ncı maddenin uygulanıp uygulanmayacağı, bir başka ifade ile verildiği anda kesin olan bu kararlara karşı olağan yasa yolunun mümkün olup olmadığı hususudur.

Bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçtiği tarihten sonra 1086 sayılı HUMK’un 427/2 maddesinin uygulanmasının mümkün olmadığı yine 6100 sayılı HMK’nın geçici 3 üncü maddesinin açık hükmüdür. 6100 sayılı Yasada istinaf ve temyiz sınırı için gayrımenkuller açısından bir ayrım yapılmamıştır.

3402 sayılı Yasa'nın Ek 6 ncı maddesinin geriye yürüyeceğine dair herhangi bir düzenleme de bulunmamaktadır. Genel kural, özel hukuk yargılamasına ilişkin kanun hükümlerinin yürürlük tarihinden sonra sonuç doğurmasıdır.

Kadastro Kanunu Ek 6 ncı maddenin gerekçesinde, her ne kadar uygulamada tereddütler bulunduğundan bahsetmekte ise de bu gerekçeden Kanunun yürürlüğünden önce kesinleşmiş kararlara uygulanacağı sonucunu çıkarmak mümkün değildir.

Verildiği anda değer itibariyle istinaf veya temyiz sınırının altında kalan kararların o anda kesinleştiğinde ise şüphe yoktur. Bir kararın kesinleşmesi, ya verildiği anda miktar itibariyle kanun yoluna kapalı olması, veya kanunda açıkça kesin olduğunun belirtilmesi nedeniyle, ya da kanun yolları tüketilmek suretiyle olur. Verildiği anda kesin olan hüküm bakımından artık yargılama bitmiştir. Yargılama süreci biten bir uyuşmazlık için olağan yasa yolu incelemesi mümkün değildir. Kesinlik, yargılamanın devamına engel bir durumdur. Hüküm verildiği anda kesin olduğu için artık tamamlanmış bir usulü işlem söz konusudur. Bu nedenle HMK 448 inci maddesi gereğince Kadastro Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinin tamamlanmış işlemlere uygulanması mümkün değildir. Ayrıca kesin olan bu kararın, lehine olan taraf bakımından usulü kazanılmış hak doğuracağı da unutulmamalıdır. Usulü kazanılmış hak ilkesi kamu düzeninden olup usul hukukunun en önemli ilkelerinden biridir.

Prof. Dr. Baki KURU “Miktar veya değeri temyiz (kesinlik) sınırını geçmeyen menkul (taşınır) mal ve alacak davalarına ilişkin nihai kararlar kesindir.” (HUMK hükümlerine göre) derken Hukuk Muhakemeleri Usulü 2001 Altıncı baskı 4981. sayfasında “ Kanundan ötürü verildiği anda kesin olan bir karar temyiz edilirse, temyiz talebi (esasına girilmeden) mesmu olmadığından dolayı reddedilir. Fakat, Yargıtay, böyle bir (kesin) kararı yanlışlıkla bozarsa, bu bozma kararı ve mahkemenin bundan sonra yaptığı işlemler geçersizdir (yok sayılır)” demektedir.

Prof. Dr. Ramazan Arslan, Prof. Dr. Ejder Yılmaz, Prof. Dr. Sema Taşpınar Ayvaz, Doç. Dr. Emel Hanağası MEDENİ USUL HUKUKU DERS KİTABINDA özetle;

Medeni Usul Hukuku Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması başlığı altında;

“Hiç kimsenin, gelecekte yürürlüğe girecek bir kanuna göre davranışını düzenlemesi beklenemez. O nedenle özel (maddi) hukuk bakımından, kural olarak, uyuşmazlığın ortaya çıktığı tarihte yürürlükte olan kanun değil, ilişkinin, işlemin veya olayın gerçekleştiği tarihte yürürlükte olan kanun uygulama bulur. Kanunun geçmişe yürümesi veya geçmişe uygulanmaması adı verilen bu durum, kazanılmış haklara saygının bir ifadesidir. Çünkü ilgililerin o kanunlarla hak kazandıkları, dolayısıyla bu hakların ihlal edilmemesi gerektiği kabul edilmektedir… O hâlde kamu hukukunda derhâl uygulama ilkesi geçerli olmakla birlikte, tamamlanmış işlem veya durumların yeni kanundan etkilenmemesi; hukuk devleti ve hukuki güvenliğin gereği olarak görülmektedir…Kanunların derhâl uygulanması, geçmişe uygulanması değildir.Çünkü, tamamlanmış hukuki durum veya işlemlerin sarsılmaması esastır. Bu bakımdan yeni kanunun lehe veya aleyhe olması önem taşımaz.”,

Olağan Kanun Yolları başlığı altında; “ …olağan kanun yolu, henüz kesinleşmemiş olan nihai kararlar için tanınmış bir yoldur.” ,

Belli Parasal Sınırı (İstinaf Sınırını) Geçme Şartı başlığı altında; “Kanun koyucu, ilk derece mahkemelerinin her türlü nihai kararına karşı istinaf yolunu açmamıştır. Miktar veya değeri, Kanunun (m 341/2) aradığı belirli bir tutarı geçmeyen mal varlığı davalarına ilişkin kararlar kesin olup, bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz…. Nitekim temyiz sistemimiz (HMK 362/1-a; HUMK 427) bakımından da mevcut bulunan benzeri hükmün, Anayasaya aykırılığı gerekçesiyle açılan davada Anayasa Mahkemesi, 20.01.1986 günlü ve 23/02 sayılı kararında ‘bu sınırın konulmasıyla davaların hızlandırılması ve Yargıtayın iş yükünün bir ölçüde azaltılmasının amaçlandığı, bu sınırlamanın kamu yararına yönelik olduğu ve hak arama hürriyetinin de kamu yararı dikkate alınarak sınırlanabileceği’ gerekçesiyle, anılan hükmün Anayasaya aykırı olmadığına karar vermiştir.

Kanunun (341/2) belirlediği parasal sınır, “malvarlığı davaları” içindir. Malvarlığı davaları terimi, taşınır ve taşınmaz mal davalarıyla her türlü alacak davasını da kapsar”

Şekli Anlamda Kesinliğin Meydana Gelmesi başlığıyla; “bazı kararlar (hükümler) verildikleri anda (şekli anlamda) kesindir. Bunlar, istinaf yoluna götürülemeyen (HMK 341, 362, HUMK 427) kararlardır. ..şekli anlamda kesinleşen karara karşı, artık olağan kanun yollarına gidilemez.” Demektedir.

Sayın Çoğunluk, Anayasa ile hüküm altına alınan hak arama hürriyeti ve Yasa Koyucunun amacından bahsederek, yasa yolu aşamasında yürürlüğe giren kanunun geriye yürütüleceğini ileri sürmüştür.

Bilindiği üzere Anayasa gereğince hak ve hürriyetler kanunla sınırlanabilir (md. 13). Nitekim Yasa Koyucu HMK’nın 341 ve 362 nci maddeleri ile bunu sınırlamış, yukarıda belirtildiği üzere Anayasa Mahkemesi de bu sınırlamayı uygun bulmuştur. Diğer yandan Kadastro öncesi sebep dışında açılan tapu iptal ve tescil başta olmak üzere bütün mal varlığı davalarına ilişkin hükümler bakımından Yargıtay istinaf ve temyiz sınırının uygulanmasında bir duraksama yaşamamıştır.

Yasa Koyucu ilgili yasanın kesinleşmiş uyuşmazlıklara da uygulanacağı yönünde bir düzenleme yapmadığı gibi, Kanunun gerekçesinde belirtilen “tereddüt” ifadesinden de bu yasanın geriye yürüyeceği anlamı çıkarılamayacaktır. Ancak yürürlük tarihinden sonra verilen kararlar bakımından tereddütün giderildiğinde şüphe yoktur.

Kanunun gerekçesinden ve genel ifadelerle hak arama hürriyetinden bahsederek kanunların zaman bakımından uygulanmasına ilişkin özel hukukun temel ilkelerinin ihlâlini doğru bulmak mümkün değildir.

Somut uyuşmazlığa gelince, keşfen belirlenen dava konusu taşınmaz değerinin karar tarihi itibariyle istinaf kesinlik sınırının altında kaldığı anlaşılmaktadır. Ek 6 ncı madde, mahkeme kararının temyizi aşamasında yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle Bölge adliye mahkemesi tarafından, ilk derece mahkemesinin istinaf talebinin değerden reddi yönünde verdiği ek kararın istinafına ilişkin başvurunun esastan reddi ve bu kararın temyizi üzerine vermiş olduğu temyiz talebinin reddine ilişkin ek kararın yerinde olduğu düşüncesiyle ve Bölge Adliye Mahkemesinin isabetli olarak ortaya koyduğu direnme gerekçesiyle temyiz talebinin değerden reddine ilişkin ek kararının onanması gerektiği düşüncesiyle, Sayın Çoğunluk görüşüne katılmıyorum.