Açık bebek arabasıyla toplu taşıma yasağına karşı Ombudsman kararı

T.C.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)

SAYI	:	2025/8403-S.25.12345
BAŞVURU NO	:	2025/9627
KARAR TARİHİ	:	24.07.2025

GÖNDERME KARARI

BAŞVURAN	:	AYŞEGÜL YETKİN BOYBAY / SİİRT
BAŞVURUYA KONU İDARE	:	SİİRT BELEDİYE BAŞKANLIĞI
BAŞVURUNUN KONUSU	:	Başvuranın, toplu taşıma araçlarına bebek arabası ile alınmadığı iddiası hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ	:	28/05/2025

I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Kurumumuza şikâyetçi tarafından yapılan başvuru dilekçesinde kayıtlı olan hususlarda özetle; Siirt ilinde belediyeye ait toplu taşıma araçlarında bebek arabasıyla yolculuk eden vatandaşların, bebek arabalarını kapatmadıkları gerekçesiyle otobüslere alınmadıkları, araçlar boş olsa dahi bu uygulama sürdürüldüğü, özellikle yalnız seyahat eden annelerin bebek arabalarını kapatamadığında ya da bebeğin uyuması gibi zaruri sebeplerle bu kuralı uygulayamadığında ciddi mağduriyet yaşandığı, toplu taşımaya erişim hakkının bu şekilde engellenmesinin hem Anayasa’nın eşitlik ilkesine hem de kamu hizmetlerinden yararlanma hakkına aykırı olduğu iddia ve ifade edilerek bu uygulamanın gözden geçirilmesi, belediyeye gerekli tavsiyelerin yapılması ve bu tür mağduriyetlerin giderilmesi talep edilmektedir.

2. Ek olarak “otobüse açık bebek arabası ile binmenin yasak olduğuna” ilişkin Ulaşım Hizmetleri Müdür Vekili imzalı ilan fotoğrafı sunulmuştur.

II. ÖN İNCELEME, GEREKÇE VE SONUÇ

3.Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı”nı kapsayan 74’üncü maddesinde; “herkesin bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahip olduğu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumunun idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri incelediği” hüküm altına alınmıştır.

4.6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun;

4.1. “Kurumun görevi” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurumun idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevli olduğu”,

4.2. 5’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Ancak; b) Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, c) Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, ç) Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, Kurumun görev alanı dışında” olduğu,

4.3. “İnceleme ve araştırma” başlıklı 20’nci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurumun, inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandıracağı…” düzenlenmiştir.

5.Demokratik, modern ve katılımcı yönetim anlayışında idarelerden günümüzde sadece hukuka uygun hareket etmeleri değil; aynı zamanda iyi yönetim ilkelerine de uygun işlem tesis etmeleri beklenmektedir. Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen “Avrupa Doğru İdari Davranış Yasası’nın yanı sıra Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi Yönetim İlkeleri" başlıklı 6’ncı maddesinde de hesap verilebilirlik, şeffaflık, haklı beklentiye uygunluk, yetkinin kötüye kullanılmaması, kazanılmış hakların korunması, makul sürede karar verme ve kararların gerekçeli olması şeklinde çok sayıda iyi yönetim ilkesine yer verilmiş olup; başvuruya konu edilen idarelerin de bu ilkelerle bağlı olduğu kuşkusuzdur. Kurumumuz tarafından hazırlanan bahse konu “İyi Yönetim İlkeleri” ise resmi internet sitesinde (https://www.ombudsman.gov.tr/kdk-pdf/iyi-yoneti- lkleri/mobile/index.html) paylaşıma açılmıştır.

6.30.04.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan KDK raporlarının eylem planında dikkate alındığı, hedefi, her bir vatandaşımızın hak ve özgürlükler konusunda maddi ve manevi varlığını tam olarak güvende hissetmesi olduğu ve aynı zamanda uygulayıcılara yönelik yol haritası olduğu ifade edilen İnsan Hakları Eylem Planı; anayasal ve yasal değişikliklerle sistemimize dâhil edilen aralarında Kamu Denetçiliği Kurumu’nun da olduğu kamusal alanda faaliyet gösteren insan hakları kurum ve kuruluşları için, yeni bir başvuru ve güvence imkânını da beraberinde getirmiştir. (İnsan Hakları Eylem Planı, s. 11, 13, 21, 118)

7.Bununla birlikte 28/3/2013 tarih ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 12’nci maddesinin (b) fıkrasında; idarî işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idarî dava açma süresi içinde istenmesi gerektiği belirtilmiştir.

8.Nitekim Kamu Denetçiliği Kurumunun https://ebasvuru.ombudsman.gov.tr/ adresindeki web sitesinde “Başvuru yaparken nelere dikkat etmelisiniz” uyarı butonunda; “Önce İlgili Kuruma İtiraz Dilekçesi: Kamu kurum ve kuruluşlarının işlemlerini ya da kamu görevlilerinin tutum ve davranışlarını KDK’ya şikâyet etmeden önce; ilgili kuruma bu işlem ya da eylemle ilgili itiraz başvurusu yapılmış olmalıdır. Şikâyet konusunu ve talebi yazılı olarak ilgili kuruma iletmeden önce yapılan başvurular, KDK tarafından bir yazıyla ilgili kuruma gönderilir. Bu defa ilgili kurumun yaptığı ya da yapmadığı işleme karşı KDK’ya tekrar başvuru yapılabilir.” ifadeleri yer almaktadır.

9.6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Başvuru ve usulü” başlıklı 17’nci maddesinin dördüncü fıkrasında, Kamu Denetçiliği Kurumuna başvuruda bulunulabilmesi için, 06.01.1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda öngörülen idari başvuru yolları ile özel kanunlarda yer

alan zorunlu idari başvuru yollarının tüketilmesinin gerekli olduğu ve idari başvuru yolları tüketilmeden yapılan başvuruların ilgili idareye gönderilmesi gerektiği belirtilmiştir. İlgi Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Başvuru ve usulü” başlıklı 17’nci maddesinin yedinci fıkrasında ise ilgili idareye yapılacak başvuruya idare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden, ilgili idare başvuruya süresinde cevap vermediği takdirde ise bu sürenin bitiminden itibaren 6 ay içinde şikâyet başvurusunda bulunulabileceği düzenlenmiştir.

10.Benzer bir düzenlemeye, Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “Şikâyet başvuru süresi” başlıklı 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında yer verilmiştir. Bu noktada mevzuat hükümleri uyarınca, bir idari işleme ilişkin olarak bu işlemin tebliği tarihinden itibaren 6 ay içerisinde Kurumumuza başvuruda bulunulması gerekmektedir. Bu durum Gönderme Kararlarına verilen cevaplar için de geçerlidir.

11.Bu kapsamda yukarıda özetlenen başvurunun ön incelemesi neticesinde; başvuru dosyasında 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’na uygun olarak ilgili idareye başvurulduğuna dair imza ve tarih bilgilerini içeren, güncel antetli belge kapsamında bir belge bulunmadığı tespit edilmiştir. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda öngörüldüğü şekliyle idari başvuru yollarının tüketilmeden gerçekleştirilen başvurunun, Kurumumuzca bu aşamada incelenmesine imkân bulunmadığı için, şikâyete konu iddia ve talebin incelenip değerlendirilmesini teminen başvurunun ilgili idareye gönderilmesi gerekmiştir.

12.28.03.2013 tarih ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’inin, “Şikâyete konu talebin idarece yerine getirilmesi” başlıklı 27’nci maddesinin birinci fıkrasında; “İnceleme ve araştırma devam ederken Kamu Denetçiliği Kurumunun tarafları dostane çözüme davet edebileceği”,

“Şikâyete konu talebin idarece yerine getirilmesi” başlıklı 27’nci maddesinin ikinci fıkrasında; “Şikâyete konu talebin ilgili idare tarafından yerine getirilmesi hâlinde dostane çözüm kararı vererek inceleme ve araştırmasını sonlandıracağı”,

“Dostane çözüm kararı” başlıklı 33/A maddesinde; “Şikâyet konusu talebin ilgili idare tarafından yerine getirilmesi veya şikâyetin çözüme kavuşturulduğunun taraflarca Kuruma bildirilmesi hâlinde dostane çözüm kararı verileceği” hükümlerine yer verilmiştir.

13. Bu noktada Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 27’nci maddesinde, dostane çözüm usulüne yer verildiği dikkate alındığında; başvuruya muhatap Gönderme Kararı verilen idarenin şikâyete ilişkin olarak söz konusu usulü yasal mevzuatın imkân verdiği ölçüde göz önünde tutmasının yararlı olabileceği değerlendirilmektedir.

III. KARAR

İlgili mevzuat hükümleri ve yukarıda yer verilen açıklamalar ve doğrultusunda; şikâyet başvurusunun Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 27’nci maddesinde düzenlenen dostane çözüm usulü de dikkate alınacak şekilde, Yönetmelik’in 20’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen, “İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan şikâyet başvurusu hakkında ilgili idareye gönderme kararı verilir. Gönderme kararı şikâyetçiye de tebliğ edilir. Kuruma şikâyet tarihi, ilgili idareye başvuru tarihi olarak kabul edilir.” hükmü gereğince,

Başvuranın, “Belediyeye ait toplu ulaşım araçlarına bebek arabası ile alınmadığı ve ulaşım hakkının engellendiği” bebek arabalarını kapatamadığında ya da bebeğin uyuması gibi zaruri sebeplerle bu kuralı uygulayamadığında ciddi mağduriyet yaşandığı, toplu taşımaya erişim hakkının bu şekilde engellenmesinin hem Anayasa’nın eşitlik ilkesine hem de kamu hizmetlerinden yararlanma hakkına aykırı olduğu iddiasının 2025 yılının “Aile Yılı” olarak ilan edildiği dikkate alınarak incelenip değerlendirilmesi ve değerlendirme sonucuna göre işlem yapılarak başvurana ve Kurumumuza otobüslere “otobüse açık bebek arabası ile binmenin yasak olduğuna” ilişkin Ulaşım Hizmetleri Müdür Vekili imzalı ilan yapıştırılıp yapıştırılmadığı konusunda gerekçeli bilgi verilmesini teminen kararın Siirt Belediye Başkanlığına gönderilmesine,

Gönderme Kararının, doğrudan yapılmış bir başvuru olarak değerlendirilmesi ve “[… ] başvuru sahibine yapılan işlemler hakkında gecikmeksizin nihai ve kesin bilgi verilecek, başvuruların süratli ve doğru sonuçlandırılması amacıyla gerek tedbirler alınacaktır.” talimatını içeren 2018/13 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile iyi yönetim ilkelerine uygun olarak yapılacak işlemin sonucunun başvuru sahibi Ayşegül YETKİN BOYBAY’a ve Kurumumuza gönderilmesine,

İdare tarafından verilecek cevabın şikâyetçiye tebliğ tarihinden veya özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, 2577 sayılı Kanun ile belirlenen otuz günlük sürede, İdare tarafından talebin reddedilmiş sayıldığı tarihten itibaren, 6 ay içinde diğer başvuru koşullarını taşımak kaydıyla Kurumumuza yeniden şikâyet başvurusu yapılabileceği hususunun şikâyetçiye bildirilmesine karar verildi.

Kamu Denetçisi

Ek:

1-Fotoğraf